Od „ja” do „my”

Dojrzałość oznacza postępującą zmianę optyki i transformację układów odniesienia – od systemów wartości i postaw „ksobnych”, ekskluzywnych, windykacyjnych i roszczeniowych, zorientowanych na siebie i własne dobro, zamkniętych, monolitycznych, pazernych, chciwych – ku systemom postaw prospołecznych, zorientowanych na dobro wspólne, na odpowiedzialność, na troskę o wartości, sprawy i problemy szersze, inkluzywne.

Dojrzałość jest też charakterystyką sposobu myślenia – oznacza obecność w dyskursie publicznym zuniwersalizowanych elementów troski (compassion) o byt społeczeństwa. Dojrzałość jest sytuacją, w której występuje prymat długiej perspektywy nad krótkoterminowym interesem, prymat rozwagi nad popędliwością, prymat dążności do porozumienia i kompromisu nad chęcią natychmiastowego zadośćuczynienia czy doraźnego działania. Dojrzałość jest cechą społeczeństwa, które przedkłada prudencję nad beztroskę, rozwagę nad bezmyślność, deliberację nad ignorancję, ostrożność nad pośpiech, wstrzemięźliwość i dyskrecję nad plotkarstwo i oszczerstwo, troskę nad niedbałość, mądrość osądu nad bezmyślność, prawość nad bezprawie, oszczędność nad rozrzutność, konserwatyzm i tradycję nad fascynację nowością, wielowymiarową tożsamość nad płaską nijakość, wolność nad anarchię, obywatelstwo nad indywidualizm.

Dojrzałość jest sytuacją, w której występuje prymat długiej perspektywy nad krótkoterminowym interesem, prymat rozwagi nad popędliwością, prymat dążności do porozumienia i kompromisu nad chęcią natychmiastowego zadośćuczynienia czy doraźnego działania.

Nade wszystko jednak dojrzałość jest procesem, w wyniku którego uwaga i działania społeczeństwa podlegają koncentrycznemu rozszerzaniu, przechodząc przez fazy coraz większego poczucia odpowiedzialności. W warstwie dyskursywnej oznacza to też prymat deskryptora „my” nad deskryptorem „ja”. Proces dojrzewania, czy zwiększania dojrzałości społeczeństwa oznacza zdolność do kumulowania asertywnej władzy społecznej (social power) poprzez zdolność do gromadzenia doświadczenia, formułowania mądrego osądu, uczciwości i przywiązania do wartości, uznania dla zwrotnego mentoringu (mentorowania i bycia mentorowanym), przyjmowania odpowiedzialności i wypełniania jej, troski i zdolności do przebaczania, podejmowania zobowiązań i terminowego ich wypełniania, uznania dla wiedzy, doświadczenia i służby publicznej.

„Of a true democracy one can say: in this society at this time there is sufficient maturity in the emotional development of the sufficient proportion of individuals that comprise it for there to exist an innate tendency towards the creation and re‑creation and maintenance of the democratic machinery”.

Dojrzałość społeczeństwa, podobnie jak dojrzałość jednostki, nie łączy się w prosty sposób z wiekiem – są osoby i są społeczeństwa, które dojrzewają późno lub wcale. Niedojrzałość – inaczej mówiąc – jest dysfunkcją rozwoju i może stać się chorobą. W przypadku społeczeństwa dojrzałość jest oznaką zdrowia społecznego, a niedojrzałość – objawem chorobowym.

Dojrzałość jest też zdolnością tolerowania, akceptacji idei i pomysłów, rozwiązań i koncepcji, które społeczeństwo jest w stanie wprzęgnąć w swój system działania.