Pomorski Thinkletter

O stopniu wykorzystania potencjału produkcyjnego rolnictwa decydują uwarunkowania ekonomiczno-organizacyjne, m.in. struktura obszarowa gospodarstw i intensywność produkcji, które zależą od określonego regionu (województwa). W odpowiedzi na tę zależność Polska prowadzi politykę rolną zgodną z zasadami wspólnej polityki rolnej UE, dodatkowo dopasowując ją do zróżnicowanych, regionalnych uwarunkowań krajowych. Jak powinna wyglądać przyszła polityka rolna Polski? Jakie są najważniejsze kierunki wspierania rolnictwa w regionach?

W ostatnich kilku dekadach na zmiany w strukturze agrarnej oddziaływały liczne zjawiska zewnętrzne, takie jak: globalizacja, ewolucja wspólnej polityki rolnej, okresy recesji gospodarczej oraz zmieniająca się sytuacja geopolityczna. Uwarunkowania te wpłynęły na zróżnicowany rozwój struktury rolnej w skali kraju. Obecnie mamy do czynienia z powszechną dezagraryzacją obszarów wiejskich i rodzin rolniczych, a co za tym idzie – również dezagraryzacją na płaszczyźnie społecznej, kulturowej, środowiskowej, a nawet instytucjonalnej. Jakie czynniki miały bezpośredni wpływ na zmniejszenie się liczby gospodarstw domowych czerpiących dochody z rolnictwa? Jak kompleksowo przeprowadzić rodziny rolnicze przez proces odrolniczenia? Czy zawsze musi być on postrzegany w negatywny sposób?

Od uchwalenia Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego w Polsce minęło już ponad 20 lat. To dobry moment na ocenę sensu tej regulacji i jej przyszłości. Poszczególne etapy jej funkcjonowania wiązały się z konkretnymi wyzwaniami generującymi kolejne formalne poprawki. Wielokrotne nowelizacje przepisów doprowadziły jednak do poważnego chaosu prawnego. W jakim kierunku powinny iść zmiany? Co zrobić, by nowa ustawa regulująca ten zakres ponownie nie stała się zlepkiem przypadkowych przepisów?

Wprowadzane w ostatnich latach regulacje dotyczące kształtowania ustroju rolnego spotkały się z powszechną krytyką polskich środowisk prawniczych. Nie da się ukryć, że obecny model obrotu nieruchomościami rolnymi wymaga wprowadzenia istotnych modyfikacji. Potrzebujemy instrumentów zapobiegających nieracjonalnym podziałom gospodarstw rolnych, skutecznych narzędzi przeciwdziałania nadmiernej koncentracji gruntów rolnych oraz wzmocnienia znaczenia kwalifikacji rolniczych w ramach obrotu nieruchomościami. Na ile wymienione narzędzia znajdują zastosowanie na płaszczyźnie aktualnie obowiązujących polskich regulacji? Jakie inspiracje możemy czerpać z rozwiązań wprowadzanych przez inne państwa? Dlaczego w polskiej nauce prawa rolnego warto kontynuować badania prawnoporównawcze?

Dzierżawa umożliwia korzystanie z gruntów w celu produkcji rolnej. To właśnie dzierżawcy w dużym stopniu odpowiadają za zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego. Coraz większe zainteresowanie tą formą prawną użytkowania ziemi zarówno w Europie, jak i poza nią nie doprowadziło jednak do wprowadzenia odrębnego modelu dzierżawy rolniczej w Polsce. Jakie instrumenty prawne występujące w innych krajach mogą stanowić dla nas cenną inspirację? Jak zapewnić ochronę dzierżawcom gruntów rolnych? Jakie regulacje powinniśmy wprowadzić w pierwszej kolejności?

Chcąc rozwijać działalność rolniczą w Polsce, należy wziąć pod uwagę problematykę związaną z systemem dzierżawy ziemi rolnej. Rzetelne podejście pozwoli na efektywne wprowadzenie stosownych zmian, umożliwiających nie tylko uniknięcie konfliktów, lecz także zrównoważony rozwój krajowego rolnictwa.

Jaka może być przyszłość polskiego rolnictwa? W dużej mierze zależy to od sytuacji międzynarodowej. Sektor rolny stał się bardzo podatny na globalne zawirowania w systemie dostaw czy w produkcji, wywołane np. wojnami czy ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi związanymi ze zmianami klimatu. Te wzajemne zależności umiejętnie wykorzystują takie rolnicze potęgi, jak Rosja, Chiny czy Indie, konsekwentnie realizujące swoje interesy. Czy Unia Europejska, a razem z nią Polska, będzie potrafiła skutecznie się przed tym bronić? Jak wspierać polskie rolnictwo, aby pomoc była efektywna, ale równocześnie zachęcała do stałego rozwoju (zwiększała zdolności konkurencyjne)? Jakie wysiłki reformacyjne powinniśmy podjąć w pierwszej kolejności?

O potencjale produkcyjnym polskiego rolnictwa decydują nie tylko zasoby ziemi, pracy i kapitału, ale też wzajemne relacje między tymi elementami. Wzrost liczby gospodarstw większych i związaną z tym koncentrację zasobową należy oceniać pozytywnie. Negatywny wpływ na sektor rolny ma natomiast przerost zatrudnienia. Problemy strukturalne wpływają z kolei na braki wyposażenia kapitałowego wielu gospodarstw małych i średnich. Jak podnieść konkurencyjność polskich gospodarstw na europejskim i światowym rynku rolnym? W jaki sposób wspierać koncentrację produkcyjną? Jak utrzymać rozpoczęty proces restrukturyzacji i modernizacji gospodarstw?

Rolnictwo podlega ciągłym zmianom w zakresie realizowanych funkcji, aspektów strukturalnych, produktywności czynników produkcji, a także konkurencyjności. Złożoność procesów rozwojowych sektora rolnego pogłębia się wobec współczesnych wyzwań związanych z procesami globalizacji światowej gospodarki, uwarunkowaniami demograficznymi oraz zmianami klimatyczno-środowiskowymi. Poprawa jego konkurencyjności od lat jest jednym z priorytetów wspólnej polityki rolnej (WPR). Najnowsze instrumenty WPR, powiązane z Zielonym Ładem, ukierunkowują rozwój rolnictwa jeszcze bardziej prośrodowiskowo, co budzi ostatnio wiele kontrowersji na arenie międzynarodowej, zwłaszcza w aspekcie utrzymania i poprawy konkurencyjności rolnictwa.