Pomorski Thinkletter

W Polsce przez lata mieliśmy do czynienia z dwiema prędkościami: dynamicznym rozwojem największych ośrodków miejskich i stagnacją rozwojową miast średnich i małych. Podejmowane przez decydentów działania wspierały wzrost nierównowagi przestrzennej. Aby zmniejszyć różnice rozwojowe między ośrodkami, powinniśmy zacząć „myśleć mapą”, a więc skupić się na stworzeniu spersonalizowanych polityk terytorialnych. Jak powinien wyglądać program selektywnej polityki wspierania miast średnich?

Elementem koncepcji rozwoju policentrycznej, efektywnej energetycznie i inkluzywnej Polski powinien być wysokiej jakości system transportu publicznego. Szczególnej uwagi wymagają potrzeby mieszkańców obszarów wiejskich – uczniów szkół ponadpodstawowych, ludzi starszych czy osób chcących podjąć pracę poza branżą rolniczą. Ważne jest również podwojenie oferty kolei oraz zintegrowanie taryfowe całości transportu publicznego w skali kraju i regionów. Czy taka wizja ogólnopolskiego systemu mobilności jest możliwa do zrealizowania?

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej pozwoliło na zrealizowanie wielu ważnych inwestycji infrastrukturalnych. Wciąż jednak nie wypracowaliśmy odpowiedniego modelu zagospodarowania przestrzennego. Brakuje nam też umiejętności wielosektorowej współpracy w celu realizacji kompleksowych przedsięwzięć oraz odważnych decyzji, na przykład w zakresie energetyki. Wyzwaniem pozostaje również wysoki poziom atomizacji polskiej gospodarki. Jakie czynniki będą kształtować geografię rozwoju? Od czego będzie zależeć zrównoważony rozwój dotychczasowej, policentrycznej sieci silnych ośrodków gospodarczych w Polsce? Jak nasz kraj odnajdzie się w nowych uwarunkowaniach gospodarki globalnej?

Przez ostatnie 25 lat większość powiatów w kraju doświadczało spadku liczby ludności. Lokalna depopulacja spowodowana jest głównie przeprowadzką młodych i dobrze wykształconych mieszkańców do większych ośrodków miejskich, oferujących wyższą jakość życia. Nie powstrzymamy rosnących migracji, możemy jednak spróbować nimi zarządzać, tak aby zachować potencjał demograficzny, ekonomiczny i społeczny danego województwa. Jak powinna wyglądać świadoma polityka kształtowania ruchów migracyjnych? Co zrobić, by młodzi wybierali życie w miastach spoza tzw. wielkiej piątki? Czy kilkudziesięciotysięczne ośrodki mogą być dla nich interesującymi miejscami zamieszkania?

Obszary metropolitalne w obecnej sytuacji społeczno­‑gospodarczej tracą na znaczeniu. Postulowany przed dekadą polaryzacyjno­‑dyfuzyjny model postępu cywilizacyjnego kraju nie sprawdził się, prowadząc do pogłębienia dysproporcji rozwojowych. Przed nami wyzwania: poprawy wskaźnika przyrostu naturalnego, zahamowania odpływu ludności z peryferii, zmniejszenia skutków zmiany klimatycznej czy zwiększenia efektywności energetycznej. Do osiągnięcia wyznaczonych celów potrzebna jest współpraca policentrycznych sieci miast z metropoliami. Jak budować regiony wieloośrodkowe? Jaki pomysł na zrównoważony rozwój obszarów funkcjonalnych ma Dolny Śląsk?

Pomorskie – choć w ostatnich latach zaliczyło istotny skok rozwojowy – nadal zmaga się ze znacznymi różnicami między subregionami. Dysproporcje dotyczą m.in. poziomu oraz dynamiki rozwoju, struktury gospodarczej, rynku pracy czy zadowolenia z życia i potrzeb mieszkańców. Aby odpowiedzieć na wyzwania przyszłości, przed którymi stoi region, należy dopasować strategię interwencji publicznej do lokalnych uwarunkowań i specyfiki danego obszaru. Jak powinna wyglądać polityka rozwoju w poszczególnych subregionach województwa? Jakie są najważniejsze filary wytyczające kierunek zmian?

Zagadnienie rozwoju miast w ciągu ostatnich kilkunastu lat przesunęło się na szczyt listy priorytetów europejskich i krajowych polityk rozwoju. W dobie dynamicznie zmieniających się uwarunkowań oraz kryzysów to właśnie na miastach i policentrycznej strukturze systemu osadniczego ciąży odpowiedzialność za rozwój regionów i państw. Jednocześnie to w nich najbardziej dotkliwie ujawniają się problemy demograficzne, społeczne, środowiskowe czy infrastrukturalne. Jaką strategię działania przyjąć, by odpowiedzieć na wyzwania polityki terytorialnej? W jaki sposób może być ona realizowana regionalnie – na przykładzie Pomorza? Jak wzmocnić policentryczność pomorskiej sieci osadniczej? Jakich inwestycji potrzebuje Pomorze?

Wielowymiarowość polityki rozwoju sprawia, że podział na subregiony stał się jej nieodzownym elementem. Przykład zróżnicowanego wewnętrznie województwa śląskiego pokazuje również, jak ważna jest w tym zakresie współpraca władz regionalnych z subregionami. Dlaczego perspektywę subregionalną warto włączać do debaty o rozwoju regionu? Jak dobre rozpoznanie obszarów subregionalnych i faktycznych obszarów funkcjonalnych przekłada się na efektywność wydatkowania środków unijnych? Na ile terytorializacja polityk rozwojowych będzie trwałym trendem?

Przez ostatnie lata polskie regiony węglowe przechodzą transformację wpisującą się w ogólny trend niwelowania dysproporcji rozwojowych wschodnich regionów Unii Europejskiej. Nadrabianie zaległości wymaga jednak interwencji publicznej szytej na miarę. Podtrzymywanie potencjału przemysłowego regionów górniczych, odpowiadających za wytwarzanie ponad 20% krajowego PKB, jest niezwykle ważne. Należy rozpoznać terytorialny rozkład potrzeb, tak aby transformacja wpłynęła na rzeczywisty wzrost gospodarczy tych obszarów. Jakie instrumenty wsparcia trzeba wprowadzić? Jakich działań potrzebują regiony węglowe Wielkopolski Wschodniej? Jak zwiększyć ich atrakcyjność inwestycyjną? Jak powinna wyglądać polityka rządu?