Teksty Pomorskiego Thinklettera

Istniejący od 25 lat – trójstopniowy – polski samorząd potrzebuje zreformowania oraz przedefiniowania obieranych dróg planowana przestrzennego. Z punktu widzenia obecnych uwarunkowań funkcjonowania, możliwe jest spojrzenie na trzy kierunki „nowego otwarcia” samorządu w tym zakresie – głębszą współpracę, elastyczność, a także nowe zadania oraz kompromisy. Konieczne zmiany warto rozpatrzyć na przykładzie transportu – sektora gospodarki, w którym zarówno w sferze inwestycyjnej, jak też organizacyjnej obserwujemy podział zadań i kompetencji pomiędzy administrację centralną oraz samorządową różnych szczebli. Jakie są potencjalne kierunki zmian, które mogą zwiększyć znaczenie samorządu w zintegrowanym rozwoju infrastruktury i organizacji systemów transportowych Polski? Czy możliwe jest wykorzystanie ich w szerszym, niż tylko transportowy, kontekście?

Efektywne (sprawne, skuteczne i ekonomicznie wydajne) mechanizmy kształtowania i realizacji polskiej polityki rozwoju społeczno­‑gospodarczego, w tym krajowej i regionalnej, są warunkiem nieugrzęźnięcia w tzw. pułapce średniego wzrostu. Krytyczne znaczenie mają istniejące i możliwe do ulepszenia zasoby instytucjonalne i finansowe w dyspozycji sektora publicznego oraz finansów publicznych. Mechanizmy te należy tworzyć w sposób zrównoważony w sensie adekwatności instrumentów i szczebli struktur państwa dedykowanych do określonych działań i zadań. Jak zwiększyć komplementarność i efektywność instytucji krajowych i regionalnych odpowiadających w Polsce za finansowanie polityki rozwoju? Na jakich zasadach oprzeć reformę? Co przede wszystkim powinno się zmienić?

Mało kto wie, że idea regionalnego funduszu rozwoju narodziła się na Pomorzu. Początkowe ślady takiego pomysłu można odnaleźć w pierwszej strategii rozwoju województwa pomorskiego z 2000 roku i choć Pomorski Fundusz Rozwoju powstał ostatecznie dopiero w 2015 roku, to był on pierwszą taką instytucją w Polsce. Dziś – chcąc realizować nałożone nań zadania na miarę swojego potencjału – zupełnie nie mieści się w ramach nakreślonych nie tyle przez regulacje, co przez powszechną praktykę. Stale się rozwijamy i chcemy inspirować także inne regiony do podejmowania wysiłku tworzenia nowych standardów finansowania rozwoju regionalnego. Byłoby nam wszystkim łatwiej, gdyby otoczenie formalno­‑prawne nadążało za naszymi działaniami, a czasem nawet je wyprzedzało. Czego najbardziej potrzebują regionalne fundusze rozwoju do dalszego wzmacniania swojej roli? Dlaczego warto im zaufać? Co w podejściu do przedsiębiorców różni je od instytucji sektora bankowego?

Największym wzywaniem planowania rozwoju regionalnego jest odpowiedź na pytanie, jak sfinansować zakreślone strategie i cele. W Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030 (KSRR) wskazano istotne potrzeby, takie jak konieczność zwiększenia efektywności zarządzania systemem finansowania oraz współpracy między samorządami terytorialnymi i stroną gospodarczą. Równocześnie podano, że bardzo istotną rolę w tym zakresie mogą spełnić regionalne fundusze rozwoju (RFR). Warto jednak zwrócić uwagę, że znaczenia tych instytucji nie ograniczono wyłącznie do dostawcy kapitału, ale wskazano także na funkcję koordynacyjną systemu wsparcia zwrotnego w województwach. Do tego należałoby dodać funkcję kreatora rozwiązań zapewniających synergiczność oraz partnera w rozmowach dotyczących działań programowych. Dopiero takie postrzeganie roli RFR pozwoli w pełni wykorzystać ich potencjał.